Gl. Thyroidea - Tiroit Bezi Anatomisi

GL. THYROIDEA (Tiroid bezi)

Gelişimi: Gl. thyroidea embriyonal hayatın 4. haftasında pharynx’in ventral duvarının ortasında tuberculum impar ile copula arasında endodermal bir kalınlaşma şeklinde oluşmaya başlar. Bu yapı aşağıya doğru çukurlaşarak diverticulum thyroideum adını alır. 

Aşağıya doğru mezenkim içerisinde uzamaya devam eden bu yapı ile başlangıç kısmı arasında ductus thyroglossus oluşur. Bir müddet sonra thyroid taslağının ductus thyroglossus ile ilişkisi kesilir. Ductusun üst ağzı erişkinlerde dil kökünde for. caecum olarak kalır.

 Bir müddet sonra thyroid taslağının ductus thyroglossus ile ilişkisi kesilir. Ductusun üst ağzı erişkinlerde dil kökünde for. caecum olarak kalır.

Bazen ductus thyroglossus boyunca yer yer küçük bez dokusu kümeleri de bulunabilir. 

Diverticulum thyroideum aşağı ve ön tarafa doğru tüp şeklinde büyümeye devam eder. Bu tüpün alt ucu, boyunda ikiye ayrılır ve daha sonra da birkaç hücre sütunu oluşur. Bu hücre sütunlarından da, gl. thyroidea’nın isthmus ve yan lobları gelişir. 

Ductus thyroglossus’un artıklarından thyroglossal kistler gelişebilir. Bu kistler genellikle boynun ön tarafında ve orta hatta bulunur ve hareketlidir.

Yerleşimi: Gl. thyroidea, boynun ön tarafında C5-T1 omurları arasında yerleşmiş kırmızı-kahverengi renkte, damardan zengin bir organdır. 

Ağırlığı: Endokrin bezlerin en büyüğü olan gl. thyroidea’nın ağırlığı, şahıslar arasında değişmekle birlikte, yaklaşık 25-30gr kadardır.

Kadınlarda biraz daha büyük ve ağırdır. Menstruasyon ve gebelik esnasında da biraz büyür.

Gl. thyroidea lobus dexter ve lobus sinister olmak üzere iki lob ile bunları ortada birbirine bağlayan dar isthmus glandulae thyroideae’den oluşur.

Lobları koni şeklindedir. Tepe kısmı yukarı ve dış tarafa doğru yönelmiş olup cartilago thyroidea’nın orta ve alt 1/3’ünün birleşim yeri hizasında bulunur.

Aşağıda olan tabanı 5. veya 6. trakea halkası veya 1. göğüs omuru hizasında yer alır. 

Her bir lob yaklaşık 5cm uzunluğundadır.

Eni, en geniş yerinde 3cm ve kalınlığı da 2cm kadardır. 

Konveks olan dış yüzünü deri, boynun yüzeyel ve derin fasiaları, kısmen de m. sternocleidomastoideus, m. omohyoideus’un üst karnı, m. sternohyoideus ve m. sternothyroideus örter. 

Gl. thyroidea’yı dıştan, boynun derin fasiasının bir devamı olan fasica pretrachealis sarar. Bu fasia beze sıkıca yapışık olmadığı için, bezin esas kapsülünden (capsula fibrosa) kolayca sıyrılabilir. 

Yan lobların iç yüzleri trachea, cartilago thyroidea’nın arka bölümü, cartilago cricoidea’nın yan kısmı, m. constrictor pharyngis inferior, oesophagus (özellikle sol tarafta), a. thyroidea superior, a. thyroidea inferior ve n. laryngealis recurrens ile komşuluk yapar. 

İnce olan ön kenarı, yukarıdan aşağıya ve biraz da dıştan içe doğru uzanarak, alt ucunda boynun orta hattına yaklaşır. Buna karşılık arka kenarı kalındır. Burası damar-sinir paketi ve gl. parathyroidea’larla komşuluk yapar.

2. ve 3. trakea halkaları hizasında bulunan isthmus glandulae thyroideae, yaklaşık 1,5cm kalınlığındadır ve lobların alt 1/3’ünü orta hatta birbirine bağlar. Isthmus glandulae thyroideae’nin yeri ve hacmi hayli varyasyon gösterir.

Boynun orta hattında sadece deri ve fasia ile örtülüdür. Sadece yan taraflardan bir miktar m. sternothyroideus tarafından örtülmüştür ve v. jugularis anterior da ön yüzünden geçer.

Her iki tarafın a. thyroidea superior’unu birbirine bağlayan anastomotik bir dal, üst kenarı boyunca uzanır. Alt kenarında da v. thyroidea inferior bulunur. Bazen isthmus glandulae thyroideae bulunmaz.

Sıklıkla isthmus glandulae thyroideae’nin üst kenarından veya buraya komşu lobların iç kenarından (genellikle sol taraftan) lobus pyramidalis denilen üçüncü bir lob yukarı doğru, os hyoideum’a kadar uzanır.

Lobus pyramidalis bazen esas bezden ayrı bir bölüm olarak veya birkaç bölüme ayrılmış küçük kümeler şeklinde bulunur. Böyle bezlere de, gll. thyroideae accessoriae denilir. 

Gl. thyroidea yutma ve konuşma esnasında biraz yukarı-aşağı yönde hareket eder.

Bazen fibröz veya müsküler bir band, os hyoideum’un gövdesini isthmus glandule thyroideae’ya veya bulunduğu zaman lobus pyramidalis’in tepesine bağlar.

Bu band müsküler olduğu zaman m. levator glandulae thyroideae olarak isimlendirilir.

Gl. thyroidea’nın kapsülleri: Birisi içte diğeri de dışta olmak üzere iki kapsülü vardır. İçteki kapsüle capsula fibrosa denilir. İnce bağ dokusu yapısında olan bu kapsül, bez dokusuna sıkıca yapışıktır ve bez dokusunu, içerisine bölmeler göndererek, küçük lobcuklara (lobuli gl. thyroideae) ayırır. Lobcuklar stroma içine gömülü folliculus’lardan oluşur. 

Dıştaki kapsül boynun derin fasiasının bir devamıdır. Lamina pretrachealis denilen bu kapsül, içteki esas kapsüle gevşek olarak bağlanır. Bu nedenle bezden kolayca sıyrılabilir. İki kapsül arasında gl. parathyroidea, a. thyroidea inferior ve n. laryngeus recurrens bulunur.

Arterleri: Gl. thyroidea’yı a. thyroidea superior (a. carotis externa’nın dalı) ve a. thyroidea inferior (a. subclavia’nın (truncus thyrocervicalis) dalı) besler. 

Bu damarlar beze göre kalın arterlerdir ve kendi aralarında bol miktarda anastomoz yaparlar. %10 oranında bulunan a. thyroidea ima, trachea’nın ön yüzünde yukarı çıkarak bezi besler.

Venleri: Bezin ve trachea’nın ön tarafında bir ağ oluşturur. Bu ağdan kanı v. thyroidea superior, v. thyroidea media ve v. thyroidea inferior drene eder. Bu venlerden ilk ikisi v. jugularis interna’ya, sonuncusu da v. brachiocephalica’ya açılır. (Kapiller kan damarları veziküller etrafındaki bağ dokusu içinde, follikül epitelleri arasında ve follikülleri kuşatan lenf damarları endotelinde yoğun pleksuslar oluştururlar.)

Lenf drenajı: Lenf damarları lobcuklar arasındaki bağ dokusunda ve sıklıkla da arterlerin etrafında uzanırlar.

Bunların bez kapsülünde bulunan lenfatik ağ ile bağlantısı vardır. Bu damarlar nodi lymphatici prelaryngeales, pretracheales ve paratracheales’e açıldıkları gibi, nodi lymphatici cerviales profundi’ye de açılabilirler.

Bir kısım lenf damarları da doğrudan ductus thoracicus’a açılabilir.

Sinirleri: Ggl. cervicale superius, medius ve inferius’dan simpatik lifler gelir.

Parasympatik sinir lifleri beze n. vagus ile ulaşır.

Simpatik sistem damarları daraltarak, dolaylı bir şekilde beze etki yapar.

Tiroid bezi yaklaşık olarak fetal hayatın 10. haftasından sonra fonksiyon görmeye başlar.

Fetal doku metabolizmasının genel büyüme ve gelişiminin düzenlenmesinde önemli rol oynar.

Fetal gelişim sırasında tiroid hormonlarındaki yetersizlik nöron gelişiminde anomaliye, miyelinizasyon defektine, vücut büyümesinde yetersizliğe ve mental geriliğe yol açar.

Gl. thyroidea genellikle menstruasyon ve gebelik esnasında, fizyolojik sınırlar içinde, dikkati çekecek kadar büyür.

Gl. thyroidea’nın normalden fazla büyümesi haline guatr denilir.

Bu gibi durumlarda gl. thyroidea, trachea, oesophagus ve n. laryngealis recurrens gibi komşu oluşumlara basınç yaparak solunum ve yutma güçlüğüne neden olabilir.

Gl. thyroidea’nın ameliyatı esnasında a. thyroidea inferor’un bağlanması gerekebilir.

Bu arter bezin iki kapsülü arasında n. laryngealis recurrens’i çaprazlar.

Bu nedenle arterin bağlanması esnasında bu sinirin korunması gerekir.

Aksi takdirde ses kısıklıkları oluşur.