Karaciğer Anatomisi - Hepar

Vücudun en büyük bezi, karın boşluğunun üst tarafında yer alır.

Yerleşimi:

1. Regio hypochondrica dextra,   
                

2. Regio epigastrica  
                   
3. Regio hypochondrica sinistra

Karaciğer Kısa embriyoloji

Sindirim borusunun göbeğin üstünde kalan kısmı mesenterium ventrale denilen bir periton plikası ile karın ön duvarına, kanalın tümü mesenterium dorsale ile karın arka duvarın asılı durumdadır. 

Bağırsak duvarından kaynaklanan bir tomurcuk şeklindeki yapı öne doğru uzanırken, arka tarafında ikinci bir tomurcuk gelişir. Ön tomurcuktan karaciğer ve pankreasın ventral parçası, arka taraftan ise pankreasın dorsal parçası gelişir. 

Sindirim borusunun yavaş yavaş sağa dönmesi ile karaciğerde bu dönüşe eşlik eder ve karın arka duvarı ve diafragmaya yapışır ve böylece arka üst kısmı periton vasfını kaybeder. 

Karaciğer makro anatomisi

Ağırlığı: Erkeklerde 1400-1800gr.                                                                                                 Kadınlarda 1200-1400gr.               Vücut ağırlığının %2 si

Rengi: Kırmızımtırak kahverengi

Uzunluğu 25-30 cm. Genişliği ve Yüksekliği 14-16 cm.

Erişkinlerde vücut ağırlığının %2’si kadardır. Karaciğerin vücut ağırlığına göre oranı fetusta daha fazladır. Çocuklarda bu oran %5.

Pars superior: Diaphragma aracılığı ile sağ tarafta akciğerle, sol tarafta kalp ile komşudur.

Kalbin oturduğu çukurluğa impressio cardiaca denir. .

Üst yüzün büyük bölümü peritoneum ile örtülüdür. Sadece arka kısma yakın yerde periton bulunmaz. Buraya area nuda denir ve bu alan gevşek bağ dokusu ile diaphragma’ya tutunmuştur. Area nuda; lig. coranarium'un sınırladığı alandır.

Pars anterior: Sağ tarafta 6.-10. kaburgalar ve kıkırdak kaburgalar ile sol tarafta ise 7.-8. kıkırdak kaburgalar ile komşuluk yapar. Orta kısmı processus xiphoideus ve karın ön duvarı ile komşuluk yapar. Bu kısım lig. falciforme hepatis'in bulunduğu yer hariç tamamen periton ile örtülüdür.

Pars posterior: Orta kısmı hafif konkavlık gösterir. Burası columna vertebralis'e uyar. Bu yüzün geniş bir bölümü peritonsuz olup diaphragma’ya gevşek bağ dokusu ile bağlanır. Bualan (area nuda) üçgen şeklinde olup lig. coronarium‘un yaprakları ile sınırlanmıştır.

Area nuda tabanında sulcus venae cavae adı verilen derin bir oluk vardır. Bazen burası bir tünel şeklinde olabilir. Burası peritonsuzdur. Bu oluğun tabanı vv. hepatica'lar ile delinmiştir. Burada oluğun sağ tarafındaki impressio suprarenalis glandulae suprarenalis ile komşudur.

Sağ lobun arka yüzünün sulcus venae cavae'nin solunda kalan bölümünde lobus caudatus bulunur.

Sulcus venae cavae'nin 2-3cm sol tarafında fissura ligamenti venosi denilen dar bir yarık bulunur. Bu yarıkta embriyolojik bir yapı olan ductus venosus'un artığı olan lig. venosum bulunur.

Fissura ligamenti venosi'nin arka ucunun biraz solundaki çukura oesophagus oturur. Buraya impressio oesophagi denir. 

Pars dextra: Diaphragma aracılığı ile sağ akciğer, 7.-11. kostalar, recessus costodiaphragmaticus ile komşudur.

Diaphragma aracılığı ile sağ akciğer, 7.-11. kostalar, recessus costodiaphragmaticus ile komşudur.

Facies visceralis’de lobus caudatus'a yakın bölümünde çıkıntılı kısma tuber omentale denir.

Kenarları: Margo Posterior: Arka kenar

Margo posterior: Facies diaphragmatica ile facies visceralis arasında arka tarafta oluşan kenardır. Sağda linea axillaris'in biraz arkasında 11. kaburganın alt kenarının devamı şeklinde başlar ve 12. kaburganın alt kenarını takip ederek columna vertebralise kadar gelir.

Daha sonra konveksliği sola ve aşağı bakan bir kavis çizerek, sola ve yukarı doğru uzanır.

Arkada linea medioclavicularis hizasında karaciğerin sol ucunda alt kenarla birleşir.

Margo inferior Alt kenar

Facies diaphragmatica ile facies visceralis arasında ön tarafta oluşan kenardır. Margo inferior sol tarafta 5. interkostal aralıkta genellikle linea medioclavicularis'ten başlar.

Sol arcus costarum'u 7. ve 8. kıkırdak kaburgaların birleştiği yerde, sağ arcus costarum'u ise 9. ve 10. kıkırdak kaburgaların birleştiği yerde keser.

Bundan sonra sağ arcus costarum'u takip ederek sağ linea axillaris'in biraz arkasında 11. kaburganın biraz altında arka kenarla birleşir. 

Margo inferior sol tarafta 5. interkostal aralıkta genellikle linea medioclavicularis'ten başlar.

Sol arcus costarum'u 7. ve 8. kıkırdak kaburgaların birleştiği yerde, sağ arcus costarum'u ise 9. ve 10. kıkırdak kaburgaların birleştiği yerde keser.

Bundan sonra sağ arcus costarum'u takip ederek sağ linea axillaris'in biraz arkasında 11. kaburganın biraz altında arka kenarla birleşir. 

Margo inferiorda 2 adet çentik bulunur. Bunlardan birisi incissura ligamenti teretis adını alır ve orta hattın hemen sağındadır. Diğeri orta hattın 4-5cm sağ tarafında bulunur ve m. rectus abdominis'in sağ arcus costarum'u kestiği yere uyar (MURPHY NOKTASI). Burada fundus vesica fellea margo inferioru biraz aşar ve aşağı doğru uzanır.

Karaciğerin üst sınırının karın ön duvarındaki iz düşümü: Önde karaciğerin üst sınırı, sağda linea medioclavicularis üzerinde 4. intercostal aralıktan (burası karaciğerin en yüksek noktasıdır) sola ve biraz aşağıya uzanır. 5. kıkırdak kaburga üzerinden geçerek orta çizgi üzerinde proc. xiphoideus'un tabanını ve solda 6. kıkırdak kaburganın sternumla birleştiği noktayı çaprazlayarak orta hattın 7-8cm soluna kadar uzanır. 

KARACİĞERİN GÖĞÜS ÖN DUVARI ÜZERİNDEKİ İZDÜŞÜMÜ : Karaciğerin ön taraftaki izdüşümünü belirlemek için iskelet üzerinde 3 nokta saptanır

1.NOKTA : Sağ linea axillaris mediananın 11.kostayı kestiği nokta. 

2. NOKTA : Sağ linea medioclavicularis’in 4.intercostal aralığı kestiği nokta. 

3. NOKTA : Sol linea medioclavicularis’in 5.intercostal aralığı kestiği nokta.

Karaciğer angulus infrasternalis’in aşağısında ve Labbe üçgeninin yukarısında karın ön duvarı ile temas eder. 

•KLİNİK BİLGİ
(hepatomegali)Karaciğer büyümesine hepatomegali denir. Bu duruma karaciğer kanseri, konjestif kalp yetmezliği ve Hodgin hastalığı gibi hastalıklar neden olabilir.
•Bu durumda karaciğerin alt kenarı sağ arcus costalis’i 1-2 cm geçer ve burada karaciğer palpasyon ile ele gelir.

Karaciğerin lobları

Lobus hepatis dexter: Regio hypochondrica dextra’da bulunur. Tüm karaciğerin 5/6sını oluşturur. Sağ ve sol lobun sınırını facies diaphragmatica'da lig. falciforme hepatis belirler.

Facies visceralis'de H harfi şeklindeki oluklar karaciğeri 4 loba ayırır. Sulcus sagittalis dexter'in sağ tarafında kalan bölüme lobus hepatis dexter, fissura sagittalis sinister'in sol tarafında kalan bölüme ise lobus hepatis sinister denir. Bu iki lob arasında ve porta hepatis'in önünde kalan kısma lobus quadratus, arkasında kalan kısma lobus caudatus denir.
Lobus quadratus: Sağ lobun visceral yüzünde ve porta hepatis'in ön tarafında bulunur. Ön sınırını margo inferior, arka sınırını porta hepatis, sağ sınırını fossa vesicae biliaris ve sol sınırını fissura ligamenti teretis yapar.

Lobus caudatus: Sağ lobun visseral yüzünde bulunur. Porta hepatis'in arkasında yer alır. Önden porta hepatis, sağdan, sulcus venae cavae ve soldan da fissura ligamenti venosi sınırlar. Lobus caudatus'un ön tarafta iki uzantısı vardır. Bunlardan daha kalın olan sol taraftakine processus papillaris, sağ taraftakine ise processus caudatus denir. Processus caudatus sağ lob ile birleşir.